Diplomatische transcriptie van de Derde Martijn in handschrift Wenen, Ö.N.B., Cod. 13.708, fol. 218ra-220rb.1 Links wordt een regeltelling per folium in het Weense handschrift gegeven; rechts de strofetelling die in het handschrift staat. Aan het eind van de transcriptie zijn correcties en bijzonderheden beschreven. Het handschrift is digitaal beschikbaar.
[218ra]
1 Hier willic setten den derden boec van wapen
merten die iacob van marlant maecte . om dat hi van den ge
loeue sprect so willickene hier setten
4 Ic mane mannen metten wiuen 1
Die dit gedichte lesen ende scriuen
Op ten hoechsten ban
Dat sijt reene laten bliuen
8 Ende siere niet in en driuen
Woert lettere af ochte an
Doen sijt oec hen sal becliuen
Mijn ban ende si en selenne af wriuen
12 Niet gemogen nochtan
Hennes geen spot dit van katyuen
Het es daer ic mi lieuer om liete ontliuen
Eer icker schiede van
16 Nu hore die leeren can
Iacob wi hebben onderlinghe 2
Ghehandelt messeleke dinghe
Nv antwerdt mi op een
20 Ende leert mi eer ic di ontspringhe
Hoe ic mijn herte daer toe dwinghe
Te kinnenne hem dien wi vleen
Jc lese somwile ende singhe
24 Dat gode te kinnenne bi sinen gehinge
Es leuen sonder ween
Dit es waerheit claer ende ginge
Subtijl ware therte diet bevinge
28 Want hoegher dinc en es negeen
Nu antwerdt mi tusschen ons tween
Merten du vraechs te hoege 3
Al vloghic bouen der jngele vloghe
32 Bouen cherub ende seraph
So weetic wel dat ic en moge
Berechten dat te vollen doge
Met woerden niet hier af
36 Alle sinne sijn te droege
Alle creaturen hoement poeghe
En dogen niet een caf
Dat haerre eenech te vollen doghe
40 Maer verscerp dijns sins oghe
Ende hore wat mi screfture gaf
Houdet in dijnre herten graf
Moyses sprect in sinen boeken 4
44 Beesten die den berch besoeken
Moeten sijn gesteent
Beeste es die mensche die wille roeken
Te nauwe om de godheit loeken
48 Het es recht dat hijt beweent
[218rb]
1 Du soecs mi in allen hoeken
Met rimen sonder vlas van doeken
Es dit goet ic wane nee
4 Du tels mi metten wisen cloeken
Waer tgoet ic souder <+di> om vloeken
Jc wane dine herte meent
Dattu mi heefs verbeent
8 Iacob dune souts di niet vergramen 5
Jc souts mi in mijn herte scamen
Haddict ye gedocht
Oec lye ics met di te samen
12 Dat die hoecheit der hoeger namen
Te verre niet en doech gesocht
Al waert dat alle dinge quamen
Sine consten de godheit niet geramen
16 Dits elken afgecnocht
Maer leere minen cranken sin minen lamen
Ghewondt metter sonden bramen
Van dattu vermocht
20 So es mijn wille volbrocht
Merten nu merc in dinen sinne 6
God es een wesen vore alle beginne
Dedelste bouen al
24 Sijn wesen es . also ic kinne
Douerste goet douerste minne
Dat es oft wesen sal
Sine gewerke daer menne kint jnne
28 Sijn so groet dat si sijn dinne
Diet kinnen ende smal
Sine wijsheit es coninginne
Bouen alrehande gewinne
32 Ende bouen alrehande geval
Daer bouen ocht hier int dal
Den hemel ende den throen merke 7
God es bouen alle sine gewerke
36 Ende onder alle sine dinc
Hi es buten alle dinc nu herke
Ende binnen alle dinc dit houde wel sterke
Hier wt niet en sprinc
40 Oec seggen ons wise clerke
Hi en es niet gedeilt in perke
Hier in dijn herte dwinc
Maer geheel in elken werke
44 Buten binnen in water in swerke
Hier in dijn herte brinc
Sonder enegen loesen winc
Bouen al es god alse here 8
Die besittere es emmer meere
[218va]
1 Alles dies nien weet : Onder al als die in allen keere
De dinc houdt mogendelec ende seere
Jegen alle verscheet : Buten als die met siere were
4 Sijn werc behuedt dat hem en dere
Negeen dinc cout noch heet
Binnen als die met siere leere
Sijn werc veruult met selker eere
8 Dat ewelike steet : Wient lief si ofte leet
Bouen al es god ongedraghen 9
Negeen dinc en mach hem beclagen
Dat hise iet verlast
12 Onder al sonder last van waghen
Want hem en moeyt rusten no iagen
Sijn wesen es soe vast
Buten al ende en breidt niewerinc sijn dagen
16 Want hi es al sonder vragen : Weert voecht ende niet gast
Binnen al ende veruullet iegen plagen
Dat sine dinc met geenen vlagen
En si ongerast : No gequetst enen bast
20 Uan enen god spreken wi van enen 10
Dien wi vader ende sone meenen
Ende den heileghen gheest
Ende wet wel dat wiere negeenen
24 Soe grot en noemen no so cleenen : Datter iemen es meest
Enen god seggen wi enen reenen
Noch vervoecht no verbeenen: En esser ane vervreescht
Die sinen sin soe laet versteenen
28 Dat hi des loechent hi moet weenen
Ende eweleke sijn gevreest : Jn den helschen tempeest
Wi setten den vader voren 11
Ongewonnen ende ongeboren : Ende voer alle begin
32 Daer na den sone wt vercoren
Van hem gewonnen also wijt horen
Eer noyt beghin ghinc in
Den heilegen gheest leeren wi den doren
36 Wt desen tween comende onttoe dijn oren
Elc mensche ende sinen sin
En latet tgeloeue niet te storen
Want al hads die wereld gesworen
40 Sien consten om geen gewin : Ghegronden meer no min 12
EEr oft achter tijt ofte stonde
Dat verstaet wt minen monde
En was noyt an dese drie
44 Den vader sette wi als ten gronde
Daer alle doghet vte begonde
Diemen verstaet oft sie
Den sone als wijsheit diet al conde
48 Des vader waerheit ende sine orconde
[218vb]
1 Die van hem en sciet nie
Die vanden heilegen geest ontbonde
Haerre beider minne hi daer in vonde
4 Dese drie waren oyt ende ye
Een god des gheloeft mie
Niemen en es wilthi iet maken 13
Hine moet in hem seluen smaken
8 Eenrande triniteit
Want hi moet mogen der dinc genaken
Ende hi moet connen ter dinc geraken
Ofte het es hem al ontseit
12 Oec moet hi bi wilen daeromme waken
Macht . const . wille. dese drie saken
Vint men in die menschelecheit
Die dese note wel can craken
16 Hine derft beiden no haken
Hine vint in ene godheit : Drie persone gereit
Dese god daer wi af leeren 14
Doet throen sterren ende sonne keeren
20 Ende al dat ruerende si
Nochtan sijn rusten es so vol eeren
Dat hem niet en can gederen
Gheen porren verre ofte bi
24 Hi es dat hi was dans gheen scheren
Hine mach minderen no meeren
Hi es sijns selues vri
Hi doet hare alle dinc generen
28 Sine rijcheit en can niemen verteren
Alle dinc veruult hi
Dus leeret tgeloeue mi
Gode en beslut geene stede 15
32 Maer alle stede beslut hi mede
Jn sijnre godlecheit
De iare keert sijn mogenthede
Ende niet en es dat hem keren dede
36 Sine macht es so breit
Cracht noet noch geen onvrede
En mach hem doen onledechede
Hoe dat die sake gheit
40 So gestade es god in den sede
Datten cracht noch geene bede
Wt sinen poere en leit
Dits al waer geseit
44 HEden . gisteren . es onse leuen 16
Ende daer es endde . ane gedreuen
Het si cort ochte lanc
Maer als men van gode vint bescreuen
48 Dit woert heden esser aue bleuen
[219ra]
1 Een ewelec omme ganc
Daer negeen inde ane en mach cleuen
Noch beghin en werter verheuen
4 Sijn wesen es so stranc
Siere iegewerdecheit es beneuen
Dat es ende was dus eest bescreuen
Ende mi es gemanc : Jn dese werelt stranc
8 MErten nu en clach no en croene 17
Dit es een god in drie persoene
Daer ic af spreke die
Es euen geweldech ende euen scone
12 Euen gelijc in werelt in throene
Sijn dese enege drie
Redene draecht hier niet die croene
Maer tgeloeue sonder hoenne
16 Dat en twiuelde nie
Wat eeren hadde wijs oft wat loenne
Dat wi die niet en dogen ene boenne
Geloefde dat elc sie : Nu antwerdt mi ende gie 18
20 Iacob ic lie ten beghinne
Dat ic subtijlre dinc van sinne
Niet en hebbe gehort
Dan du mi maecs hier in inne
24 Oec proeuic wel ende bekinne
Te grondene dese woert
Daer es onse redene toe wel dinne
Ons en trecke geloeue ende minne
28 Op wert ter hemelscher poert
Daer god es loen bouen gewinne
Ende daer tgeloeue es coninginne
Nu antwerdt mi bat voert
32 Op dat ics niet en hebbe verboert
Ane den vader van hemelrike 19
Ende ane den sone dies gelike
Ende ane den heilegen gheest
36 Es mijn geloeue also rike
Dat een god es dien ic wike
Hoe dat ic werde gevreest
Maer segt mi soe claer dat het blike
40 Hoe die sone die eewelike
Den vader es alre meest
Menscheit ontfinc van onsen slike
Dat di de ghene niet en beswike
44 Ende hi di doe volleest
Die minst werdt ende was meest
Ende om dat ic dat moete gelien 20
Soe biddic der maget marien
48 Dienne maecht ontfinc
[219rb]
1 Ende maget bleef dies wi alle lien
Daer wise omme benedien : Dat si gestercke onse dinc
Ende moete claren ende wien : Dinen sin ende van sonden vrien
4 Dat therte si sonder winc : Van alre dorpernien
Ende du en moet mi oec niet tien : Dat ic di te na ginc
Maer minen wille volbrinc
MErten die val van lufere : Der houerden ende des nijts here 21
8 Die was also grot : Dat vele ingele ontgouden sere
Die met hem waren vten kere : Ende vielen in de doot
Doe dede god den mensche die eere
Dat hine sciep op dat hi leere : Te doene dat god geboet
12 Ende besitten dan emmermeere
Der ingele stoel ende vort meere
Nutten themelsche broet : Sonder weder stoet
Dit heeft de duuel vernomen 22
16 Ende es toter menscheit comen : Sprekende in tserpent
Ende heeft tonser onvromen : Onse vorders doen verdoemen
Ende swaerlike gescent : Dit was sijn sonderlinge beroemen
Dat hi algader niet hen soemen : Dat volc heeft verblent
20 Dus wilde hi vten hemele droemen
Om dat ons die hemelsche bloemen
Niet en souden werden bekent : Daer hi af was otwent
DE gods sone sach den man verraden 23
24 Ende den viant vol ouerdaden
Jn roeme soe grot : Ende wilde hem staen in staden
So dat hi bi siere genaden : Marien dat ontboet
Die saen met hem wert gheladen
28 Sonder last oft poent van scaden
Ende sonder enege noet : Moeste sine soegen ende baden
Die alle dinc mach versaden
Ende houden in haren scoet : Dats hare niet en verdroet
32 Algeheel ende altemale 24
Ruste in der maget sale : Gods sone ende gods kint
Algeheel oec also wale : Was hi in des vaders sale
Met hem een intwifels twint :
36 Die menscheit dans gheene hale
Ende besloet niet in desen dale : Die godheit diet al bint
Die godheit en heeft gheene pale
Maer menscheit ontfinc hier tale
40 God diet al mint : Jn hem dus eest bekint
Euen geweldech ende here 25
Was hi ende blijft emmermeere : De vader inder godheit
Maer eest dat men ter menscheit keere
44 So was hi minder vele seere
Na de menschelecheit : Na die godheit sprect mijn leere
So was onsterflec sijn ere : Dit was een bescheit
De menscheit doechde vele meere
48 Gheessele nagele ende tspere : De doot ende ander leit
Tcruce ende der ioden pleit
[219va]
1 De menscheit liet hare besniden 26
Doepen proeuen in dien tiden
Van den ouden viant
4 Si liet hare vaen ende beniden
Doer boren hande voete ende siden
Si staerf dus eest bekant
De siele wilde ter hellen tiden
8 Daer si die gene wilde verbliden
Die de duuel bant
Ay hoe si gode benediden
De heilegen diene saghen striden
12 Jegen des duuels brant : Daer hise vte geprant
De godheit wecte van doode te liue 27
Tvleesch dat hi van den reinen wiue
Vrouwen marien nam
16 Hi troeste sine lieue catiue
Hier ii hier iii hier iiii hier viue
Met hen hi eten quam
Dus es die gods sone also ic scriue
20 God ende mensche elc man bliue
Hier in ghehorsam
Es oec enech man so stiue
Die iegen dit geloeue kiue
24 Hem sal themelsche lam
Ten ionxsten werden gram
In den hemel es hi gevaren 28
Daert de sine sagen te waren
28 Te des vader rechter hant
Daer hi altoes sonder sparen
Den vader bidt vore sine caren
Die hem hier sijn becant
32 Noch comt hi hier hem oppenbaren
De werelt doemen met sinen scaren
Ende den helschen viant
Sonne ende mane sal hi verclaren
36 Die bi adame verdonckert waren
Locht water ende lant
Sal puergeren een brant
Al waest dat hi dus op rande 29
40 Hi liet den sinen hier te pande
Sijn vleesch ende sijn heilech bloet
Te consacreerne in priesters hande
Wie es dieselke gaue becande
44 Ocht betere ochte also goet
Ay god nu brec onse bande
Ende vergef ons dine ande : Ende dinen evelen moet
Dat onse mont ende onse tande
48 Smaken moeten sonder scande
Dijn vleesch ende dijn heilech bloet
Dat wt dijnre siden woet
[219vb]
1 Wt desen sone wt desen wonden 30
Wies godheit niemen en can gegronden
Noch wies menschelecheit
4 Soe vloyen ende begonden
De sacramente die stonden : Ende alle salecheit
Nv hebbic v tgeloeue ontbonden
So ic naest hebbe ondervonden
8 Na miere mogentheit
Die dit geloeue vaste orconden
Aflaet grot van haren sonde : Es hen altoes gereit
Op dat men daer in volsteit
12 Iacob du berechts mi scone 31
Berecht mi nv vanden persone
Die men heet heilech geest
Hoe mijn geloeue sonder hoene
16 Te hem clemme ende gewinne die croene
Die alre gauen es meest
Want van den vader ende vanden soene
Hebbic bi di dat v god loene
20 Scone berecht vervreescht
Dies dancke di die martelielie vroene
Daer bouen inden hoegen throene
Ende geuen di volleest
24 Dat tuere moet comen ongevreest
MErten ons leert de screfture 32
Dat een god ende een natuere
Emmer sijn dese drie : Altoes even nagebuere
28 Ende en verscheeden te negeenre vre
Noch en verschieden nie
Vader kint verstant ter cure
Wt desen dobbelen gods dure
32 Wie caent gegronden wie
Comt die geest die suete guere
Die reine godheit ende die puere
Hier op proeft ende sie : Met herten ende dies gie
36 Dits die troest die alre meeste 33
Hen die arm sijn van geeste
Leert hi blide sijn : Hi es in pinen altoes feeste
Hi doet menegen die was beeste
40 Suuer wesen ende fijn : Wapen god die dat verheeste
Dat hi van sinen volleeste
Ghesmaecte een dropelkijn
Die ware gode dalre neeste
44 Negeene vrese van tempeeste
Noch negeen venijn
En scaedde der sielen sijn
Dits svader ende tsoens gaue 34
48 Rijcheit bouen alle haue
Fonteine des leuens al
Wie dat geport wert hier aue
[220ra]
1 Wat rijcheiden men hem gaue
Souden hem duncken smal
Rijcheit die coninc heeft of graue
4 En es tiendendeel niet van enen caue
Gheprijst iegen dit geval
Jhesus die ruste inden graue
Met deser edelheit so laue
8 Ons als men rumen sal
Dit arme erdsche dal
Dits svaders ende des soens minne 35
Dits caritate daer altoes inne
12 Rust de triniteit : Dits die der propheten sinne
Leerde ende maecte in inne
Des gods soens menschelecheit
En es coninc no coninginne : Die emmermeer af laet gewinne
16 Van siere onsalecheit
Hine hebbe enen traen al ware hi dinne
Van desen dauwe tsinen beghinne
Al wel varen es ontseit
20 Daer dese sijn ongereit
Dese leerde den apostelen te waren 36
Alle tongen die doe waren
Jn de werelt breyt : Dese gaf den martelaren
24 Dat si consten sonder mesbaren
Doegen lief ende leit
Dese can de sinne verclaren : Die hen met sonden vervaren
Ende tcoude maken heit
28 Sinen lieuen sinen caren
Deilt hi sonder enech sparen
Dat godleke cleit : Dat nemmermeer en vergeit
Wat hulpt merten sin ende tale 37
32 Die begeuen mi altemale
Meer te sprekene voert
Elc persoen verstant mi wale
Es selue god sonder hale : Van drien daer men af hoert
36 Doch en eest mer i die berch ende dale
Ghesciep . daer bi groet ende smale
Tellen hier af ende alle woert
Neganc niet ouer dese pale
40 Houdt dit in dijnre herten sale
So en wertstu niet versmoert : Jn de helsche poert
Ware oec iemen die weder sprake 38
Dit geloeue ende dese sake
44 Hi ware eweleke verdoemt
Recht waert dat menne in den brant stake
Ende in thelsche vier daer na rake
Daer men den duuel in droemt
48 Helpt mi god dat ic daer gerake
Daer ic sie ende daer ic smake
Die godheit ongenoemt
[220rb]
1 So en trect mi die helsche drake
Niet ter eweliker wrake
Daer niemen vte en coemt
4 Wien dat scaedt ofte vroemt
Amen iacob lieue geselle 39
Mi dunct dat ic v sere quelle
Doch al des haddic noet
8 Alsic dit lese ende spelle
Magic leeren alsict vertelle
Mijn geloeue al bloet
Daer ic bi scumen mach die helle
12 Op dat ic mi daer toe versnelle
Te doene dat god geboet
Die de doot wrac van abelle
Moet ons bringen ter hoegher celle
16 Dats in abrahams scoet
Na dese corte doot Amen
Hier es vte de derde boec van wapen
merten die iacob van marlant dichte
20 ende hi heeft in 39 clauselen . ende elc
clausele heeft 13 verse :-
Commentaar bij de transcriptie:
- 218ra2 merten: Toegevoegd voor de regel.
- 218rb2: Correctie-d in rechtermarge.
- 218rb5 di: Toegevoegd in rechtermarge.
- 218rb17 minen: Toegevoegd in rechtermage.
- 218va1 in: Superscript toegevoegd.
- 218va24 Datter iemen es meest: Toegevoegd aan het eind van deze en volgende regel.
- 218va26 En esser ane vervreescht: Toegevoegd aan het eind van de regel en aan het begin van de volgende regel.
- 218va34 ghinc: gh op rasuur.
- 218va39 werelt gesworen: Op rasuur.
- 218va40 min: superscript geplaatst aan het eind van de regel.
- 218va42 Dat verstaet wt minen: Op rasuur.
- 219ra4 Rasuur voor stranc.
- 219ra20 ic lie: Gescheiden door een dun vericaal streepje.
- 219ra ic dat: Superscript toegevoegd.
- 219rb37 in: Toegevoegd voor de regel.
- 219va12 brant: t superscript toegevoegd.
- 219va36 bi: Superscript toegevoegd.
- 219vb9 vaste: Toegevoegd aan het eind van de regel.
- 219vb10 gereit: Aan het eind van de volgende regel geplaatst.
- 219vb12 mi: Superscript toegevoegd.
- 219vb19 geuen: Nasaalstreep afgesleten of geradeerd.
- 219vb26 nagebuere: gebuere aan het eind van de volgende regel geplaatst.
- 219vb27 vre: Superscript geplaatst.
- 219vb37 feeste: Toegevoegd aan het eind van de regel.
- 220ra15 gewinne: Aan het eind van de volgende regel geplaatst.
- 220ra26 hen: n superscript toegevoegd. vervaren: varen aan het eind van de volgende regel geplaatst.
Vorige Pagina | Volgende Pagina
- Met dank aan Sofie Moors (Universiteit Antwerpen) voor het collationeren van onze transcriptie. [↩]